28 Δεκεμβρίου 2008

η ώρα της λαμαρίνας

ακόμα ένα εξαιρετικό κείμενο του στέλιου ελληνιάδη στο 7 της περασμένης κυριακής.

Η ώρα της λαμαρίνας

Οταν η πόλη γίνεται πιο γκρίζα, η νεολαία της ανακαλύπτει νέα παλέτα

Η εικόνα της πόλης αλλάζει, άλλοτε σταδιακά κι άλλοτε απότομα. Πρώτα, χάθηκαν όλοι οι ελεύθεροι και άκτιστοι χώροι. Μετά, κατεδαφίστηκαν οι μονοκατοικίες -νεοκλασικές, προσφυγικές και νεωτερικές- που ζωντανεύουν πια μόνο στις παλιές ταινίες του ελληνικού σινεμά με τη Βλαχοπούλου και τον Κωνσταντάρα. Παράλληλα, εκατοντάδες κινηματογράφοι της πόλης, θερινοί και χειμερινοί, μετατράπηκαν σε σουπερμάρκετ και εμπορικά κέντρα. Και τώρα, ένα νέο παραμορφωτικό κύμα ενσκήπτει στην πόλη, αλλάζοντας την εικόνα της ξανά. Ενα κύμα γκρίζο και μεταλλικό που θα έρχεται και θα φεύγει καθημερινά σαν παλίρροια, μέρα-νύχτα, σκεπάζοντας και ξεσκεπάζοντας τις προσόψεις των κτιρίων και των μαγαζιών που συμβολίζουν με όρους οικονομίας της αγοράς την ανοιχτή, σύγχρονη, λαμπερή και ευημερούσα πλευρά της πόλης.


Φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών διαδηλώνουν στο κέντρο της Αθήνας
Ως άμεσο αποτέλεσμα των πολλαπλών συνεπειών της νεανικής έκρηξης που πυροδοτήθηκε από τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου στα Εξάρχεια, δεκάδες καταστήματα, στοές και υπηρεσίες στην Πανεπιστημίου, τη Σταδίου, τη Σκουφά, την Ιπποκράτους και άλλους κεντρικούς δρόμους, κτίρια ολόκληρα, θωρακίζονται βιαστικά πίσω από τεράστιες επιφάνειες γκρίζων, μαύρων και άχρωμων μεταλλικών επιφανειών που αλλοιώνουν βάναυσα την από καιρό ταλαιπωρημένη εικόνα της πόλης. Η πόλη που επιδείκνυε με άπλετο φωτισμό σε πολυτελείς βιτρίνες τα πλούτη της και την αφθονία της, τρέχει να κρυφτεί φοβισμένα και ενοχικά πίσω από άκομψες οχυρώσεις αναιρώντας τα ίδια τα μηνύματά της για την ευτυχία που φέρνει η κατανάλωση. Οι τζαμάδες ανέλαβαν να αντικαταστήσουν τα σπασμένα τζάμια με πιο ενισχυμένα άθραυστα και οι αλουμινάδες τα παραδοσιακά δικτυωτά ρολά που δεν εμποδίζουν το χάζεμα της βιτρίνας από τους περαστικούς, με αδιαφανή παραπετάσματα που κρύβουν τα πάντα, εξαφανίζουν από την κοινή θέα ολόκληρες τις βιτρίνες με τα εμπορεύματα και τις διακοσμήσεις τους και συσκοτίζουν τους δρόμους.

Μέχρι σήμερα, μόνο μερικές τράπεζες που είχαν υποστεί στο παρελθόν φθορές από πέτρες και κοντάρια, καλύπτονταν πίσω από μονοκόμματα μεταλλικά ρολά. Ομως, στις πρόσφατες κινητοποιήσεις, τις πρώτες μέρες οργής, φθορές υπέστησαν εκατοντάδες καταστήματα αδιακρίτως. Ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών, τηλεφωνίας, ένδυσης, οπτικών και βιολογικών προϊόντων, αντιπροσωπείες αυτοκινήτων, κοσμηματοπωλεία, ξενοδοχεία, φούρνοι, εστιατόρια, τοστάδικα, καφετερίες, μη εξαιρουμένων κάποιων καταστημάτων μουσικών οργάνων, δισκάδικων και βιβλιοπωλείων (Εστία, Κατάρτι, Κάουφμαν, Music Corner, Νάκας κ.ά.). Ετσι, έφτασε η ώρα της λαμαρίνας. Και η εξαίρεση γίνεται ο κανόνας. Μετά την ολοκλήρωση της τσιμεντοποίησης ακολουθεί η γενικευμένη λαμαρινοποίηση.

Η πόλη γίνεται πιο κρύα, αφιλόξενη και εχθρική. Τα μαγαζιά λιανικής πώλησης όταν κλείνουν μεταμφιέζονται σε κλειστές αποθήκες και οι βιτρίνες σε γκαραζόπορτες. Οι νυχτερινές βόλτες μετά από ένα σινεμά, ένα θέατρο ή μια συναυλία θα γίνονται πλέον σε δρόμους που θα μοιάζουν περισσότερο σαν περιφραγμένοι διάδρομοι. Matrix. Η πόλη εκσυγχρονίζεται. Ερχεται πιο κοντά στην αισθητική των καγκελωτών σκούρων μπλε λεωφορείων της αστυνομίας που είναι μονίμως σταθμευμένα στην Ακαδημίας, τη Χαριλάου Τρικούπη, την Μπουμπουλίνας, την Ηρώδου Αττικού, τη Ρηγίλλης, την Κλαυθμώνος και το Πεδίον του Αρεως. Πιο ταιριαστά στους ένστολους που είναι στημένοι ολημερίς δίπλα στη Λυρική Σκηνή, στο υπουργείο Πολιτισμού, στην Εθνική Τράπεζα, στα γραφεία του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας, αρματωμένοι σαν τους πεζοναύτες που περιπολούν στους δρόμους της Βαγδάτης στο εμπόλεμο Ιράκ. Ασπίδα, κράνος, περικνημίδες, άρβυλα, αλεξίσφαιρο γιλέκο, πυροβόλο όπλο, γκλομπ, χειροπέδες, χειροβομβίδες κρότου και δακρυγόνα, όλα στοιχεία του εμφανούς εξοπλισμού κάθε αστυνομικού που στέκεται βαριεστημένα μέρα-μεσημέρι στις πιο πολυσύχναστες περιοχές που οι πολίτες σε δραστηριότητες ρουτίνας τρώνε τυρόπιτες, πίνουν καφέδες, ξεφυλλίζουν βιβλία και δοκιμάζουν παπούτσια και ταγεράκια.

Ενα σκηνικό πόλης με κλούβες, λαμαρίνες και τσιμέντα, πλαισιωμένο από τα κάγκελα του δήμου και τα παλούκια που έμπηξαν αυτοβούλως και αυθαιρέτως οι καταστηματάρχες για να εμποδίζουν τα ενοχλητικά παρκαρίσματα των αυτοκινήτων πάνω στα πεζοδρόμια, συμπληρώνεται ήδη από τους κατοίκους των πολυκατοικιών με την τοποθέτηση εξωτερικής καγκελόπορτας στις κεντρικές εισόδους που αποτρέπει τους άστεγους να κοιμούνται στις εσοχές τους και τους αλκοολικούς να αφήνουν τα άδεια μπουκάλια απ' τις μπίρες στα μαρμάρινα πεζούλια. Μια πόλη που δημιουργεί μια νέα περιχαρακωμένη αισθητική χώρου στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει τους «εσωτερικούς εχθρούς» που γεννάει η κρίση.

Αυτή η εικόνα της πόλης-οχυρού μεγαλώνει όσο μικραίνει η προηγούμενη εικόνα με πλατείες και ξύλινα παγκάκια όπου κάθονταν αμέριμνες οι γιαγιάδες και παίζανε κρυφτό τα εγγόνια τους, με μικρές πρασιές όπου φύτρωναν μυρωδάτα γιασεμιά και χαμηλά σπίτια που άφηναν ελεύθερες μεγαλύτερες λωρίδες ουρανού και μικρότερες σκιασμένες περιοχές στο διάβα των περαστικών.

Αλλά η νέα, βεβιασμένη, «αισθητική των γεγονότων» ίσως ανοίξει ένα νέο πεδίο για αντι-παρεμβάσεις φέρνοντας στην πρώτη γραμμή όχι τους αναγνωρισμένους καλλιτέχνες που απορροφήθηκαν από το μέινστριμ, αλλά νέους καλλιτέχνες χωρίς παρωπίδες από τις τάξεις των οργισμένων διαδηλωτών. Ηδη έχουν εμφανιστεί τα πρώτα δείγματα.

Συνήθως, όταν πραγματοποιούνται μεταβολές στις πόλεις, επέρχονται και ανάλογες πολιτισμικές αλλαγές (αν δεν έχουν προηγηθεί). Μάλιστα, σε ειδικές περιπτώσεις αυτό μπορεί να συμβεί ακόμα κι όταν μια πόλη υφίσταται ένα ισχυρό -έστω και στιγμιαίο- σοκ.

Είναι χαρακτηριστικό αυτό που προέκυψε εξαιτίας του μεγάλου ηλεκτρικού μπλακάουτ που βύθισε για μερικές ώρες τη Νέα Υόρκη στο σκοτάδι, το καλοκαίρι του 1977. Την ώρα που η αστυνομία και η πυροσβεστική έτρεχαν να απελευθερώσουν όσους είχαν αποκλειστεί σε ασανσέρ, υπόγειες διαβάσεις και συρμούς του μετρό, πολλές χιλιάδες άλλοι κάτοικοι της πόλης επιδίδονταν στη λεηλασία 1.616 καταστημάτων προκαλώντας 1.037 φωτιές που σε μερικές περιπτώσεις έκαψαν ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα.

Εντούτοις ουδέν κακόν αμιγές καλού. Παρ' όλο που έγιναν πολλές συλλήψεις, χιλιάδες νέοι λεηλάτησαν τα μεγάλα καταστήματα ηλεκτρονικών αποκτώντας εν μια νυκτί πικάπ, κασετόφωνα, ενισχυτές, μείκτες, ισοσταθμιστές, μικρόφωνα και ηχεία που δεν μπορούσαν να αγοράσουν λόγω της οικονομικής κρίσης στις ΗΠΑ και της φτώχειας που μάστιζε τις λαϊκές συνοικίες της Νέας Υόρκης. Αυτός ο αναπάντεχος μαζικός «δωρεάν εξοπλισμός» της μαύρης νεολαίας με τα απαραίτητα εργαλεία, οδήγησε στη μεγάλη έκρηξη του χιπ-χοπ που σάρωσε την Αμερική και επεκτάθηκε σε όλο τον κόσμο ως εναλλακτική κουλτούρα των μη βολεμένων. Σε κάθε μαύρη γειτονιά της πόλης, με επίκεντρο το Μπρονξ, αναπτύχθηκε ένας μεγάλος συναγωνισμός δημιουργικής έκφρασης, που γέννησε δεξιοτέχνες του σκρατς που μπορούσαν να επενδύσουν με μουσική και χορό την ποιητική γλώσσα του δρόμου και να την κάνουν διεθνή.

Η αστυνομική παρουσία-καταστολή, τα κοινωνικά προβλήματα, η οικονομική κρίση, η αυτοαπαξίωση των πολιτικών, η διαφθορά, η ελαττωματική παιδεία και η ανάγκη των νέων να εκφραστούν αυτόνομα και ακαθοδήγητα, ίσως οδηγήσουν σε ένα ρεύμα παρεμβάσεων που θα αντισταθμίζει ή θα αποδοκιμάζει την αισθητική της λαμαρίνας και του κάγκελου (και της κάμερας) που αντιπαραθέτει η καθεστηκυία τάξη στα ανήσυχα παιδιά της.

Οι νέες τεράστιες επιφάνειες της ψυχρής και άχαρης λαμαρίνας που απλώνεται σαν μεταλλικό πέπλο μέσα στην πόλη, είναι σίγουρο ότι αποτελούν μεγάλη πρόκληση για γκράφιτι (και όχι μόνο). Ίσως οι νέοι, τις νύχτες, τις αργίες και τα Σαββατοκύριακα, ζωγραφίζοντας με σπρέι τα κατεβασμένα ρολά, να επανακαταλαμβάνουν τους χωρίς βιτρίνες εμπορικούς δρόμους επεκτείνοντας -εικαστικά και συμβολικά- σε όλο το κέντρο της πόλης τα Εξάρχειά τους.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου