The Ingmar Bergman Archives

Ο πατέρας μου ήταν ιερέας. Μεγάλωσα με την έννοια της αμαρτίας, με τη σημασία της τιμωρίας, με την ευχή της συγχώρεσης. Έζησα από παιδί τον φασισμό που πηγάζει από ένα αυστηρώς ιεραρχικό σύστημα. Ήταν αδύνατον να ξεφύγει κανείς. Πιστεύω ότι ο φασισμός δεν αφήνει περιθώρια για έναν Σπάρτακο.
Η βουβαμάρα διαφέρει απ’ τη σιωπή. Στη μια περίπτωση θέλεις να μιλήσεις, αλλά έχει χαθεί η φωνή σου. Στην περίπτωση της σιωπής έχεις φωνή, αλλά προτιμάς να μη μιλήσεις. Η βουβαμάρα είναι ένα άδειο ψυχοπλακωτικό δωμάτιο. Η σιωπή είναι ένας κήπος όπου ανθούν χιλιάδες συναισθήματα και η μυρωδιά τους σου σπάει τη μύτη.
Χωρίς να το θέλω, απέκτησα πολλά κοινά με τους γονείς μου. Καταρχάς έγινα τελειομανής – οι γονείς μου ήταν συγγενείς της τελειότητας. Επιπλέον, έγινα ψεύτης περιωπής – απέκτησα εξαιρετική ικανότητα στο ψέμα που περνιέται για αλήθεια.
Από παιδί υποφέρω από σωματικούς πόνους. Τα έντερά μου πάντα σαμποτάριζαν ό,τι προσπαθούσα να κάνω. Αυτή ήταν η τυραννία μου από παιδί ή μάλλον η αναπηρία μου. Στο σχολείο έφτανε μόνο η απειλή να με συλλάβει ο καθηγητής αδιάβαστο για να τα κάνω πάνω μου.
Τα όνειρα υπάρχουν για να κινητοποιούν την ακινησία της πραγματικότητας. Η πραγματικότητα είναι πληκτική. Αν δεν υπήρχαν τα όνειρα, θα ήταν ανυπόφορη.

Όταν ο κινηματογράφος δεν είναι ντοκουμέντο, είναι όνειρο. Εγώ προσπάθησα να κινηθώ στον χώρο των ονείρων, αλλά σπανίως το κατάφερα. Ο σκηνοθέτης που το κατάφερε απόλυτα ήταν ο Ταρκόφσκι, ο μεγαλύτερος σκηνοθέτης όλων των εποχών.

Στο ίδιο ονειρικό σπίτι με τον Ταρκόφσκι κατοίκησαν ο Μπουνιουέλ, ο Φελίνι, ο Μελιές και ο Ακίρα Κουροσάβα. Ο Αντονιόνι έζησε μαζί τους για λίγο, αλλά μετά άνοιξε την πόρτα και έφυγε. Ίσως από βαρεμάρα.
Ο κινηματογράφος είναι αρρώστια. Εξαιτίας του δεν μπόρεσα ποτέ να ζήσω ήσυχα. Μόλις τελείωνα μια ταινία, έπεφτα του θανατά. Όταν έμπαινα στα στούντιο για να αρχίσω καινούργια, τα έντερά μου στασίαζαν. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα...
Ήμουν πάντα της άποψης ότι το μοντάζ γίνεται στο γύρισμα. Πριν έρθει η ώρα του μοντάζ, το μοντάζ πρέπει να έχει γίνει. Μόνο αν ξέρεις να κλαδέψεις εγκαίρως μια σκηνή, το γύρισμα δεν γίνεται άσκοπο.
Ο ρυθμός πρέπει να περιέχεται στο σενάριο. Ο ρυθμός είναι το παν. Ο ρυθμός βοηθάει τα αισθήματα να μπουν στην ψυχή και τις ιδέες στο μυαλό.
Γέρασα προσπαθώντας να γράψω μια φράση ισάξια του Στρίντμπεργκ. Τελικά ο Στρίντμπεργκ ήταν για μένα οδηγός. Ο Στρίντμπεργκ και ο Μπαχ. Ο Στρίντμπεργκ μού έμαθε ότι αμαρτάνοντας διεκδικείς με αξιώσεις την αγιοσύνη. Ο Μπαχ μού έμαθε πόσο σημαντικό είναι να μη χάνεις τη χαρά σου.
Το θέατρο είναι ποτάμι. Άλλοτε ρηχό, άλλοτε βαθύ, άλλοτε πλατύ, άλλοτε στενό. Πολλές φορές αυτό το ποτάμι παρασύρει σκουπίδια. Σπανιότερα γίνεται δρόμος για να τον διασχίσουν καράβια-ψυχές που θέλουν να πάνε αλλού.
Ο κινηματογράφος είναι ψάρεμα σε μια θάλασσα απέραντη. Ρίχνεις την πετονιά σου –με το κατάλληλο δόλωμα πάντα– και ελπίζεις να πιάσεις το άπιαστο και να το φυλακίσεις.
Στην επιφάνεια της ζωής διασκεδάζει κανείς. Στον βυθό ψυχαγωγείται και μαθαίνει. Και η επιφάνεια και ο βυθός είναι απαραίτητα κομμάτια της ζωής.
Στον κινηματογράφο πρέπει να είσαι συνεχώς σε εγρήγορση· κανείς δεν μπορεί να σε βοηθήσει. Γι’ αυτό αποτραβήχτηκα την κατάλληλη ώρα. Δεν θέλησα να δω συνεργάτες και ηθοποιούς να λυπούνται κρυφά το τέρας, να νιώθουν συμπόνια για το τέρας.
Πρωτοερωτεύτηκα όταν ήμουν παιδί μια ακροβάτισσα του τσίρκου. Την έλεγαν Εσμεράλδα. Ντυνόταν στα άσπρα και καβάλαγε ένα μαύρο άλογο. Την ερωτεύτηκα τρελά και έπλασα μια ιστορία που έλεγα στους φίλους μου. Έλεγα ότι οι γονείς μου με είχαν πουλήσει στο τσίρκο για να βγαίνω στη σκηνή μαζί με την Εσμεράλδα.
Από μωρό υπέφερα από χιλιάδες ακαθόριστες αρρώστιες. Όλες αυτές οι αρρώστιες αποδεικνύουν ότι τελικά το σκεφτόμουν πολύ και δεν μπορούσα να αποφασίσω αν ήθελα να πεθάνω ή να ζήσω.
Ο θάνατος είναι μια εμπειρία που δεν σου μαθαίνει τίποτε· μια άχρηστη αλλά αναπόφευκτη εμπειρία. Ο θάνατος δεν αφορά αυτόν που φεύγει, αλλά όσους μένουν.
Όσο περνάει ο καιρός, η λύση των προβλημάτων γίνεται όλο και πιο καθυστερημένα. Γενικότερα, στα γηρατειά οι αποφάσεις χρειάζονται περισσότερο χρόνο – εξαντλείσαι εύκολα. Από την άλλη, οι αισθήσεις ενόψει του επερχόμενου τέλους οξύνονται και βλέπεις πράγματα που δεν έβλεπες παλιότερα. Βλέπεις και λάθη περισσότερα και αυτό σε σκοτώνει. Ιδιαίτερα αν είσαι φύση τελειωμένη όπως εγώ.
Όταν κυριαρχεί η ψυχή, πετάμε χωρίς να χάνουμε το βάρος μας. Όταν κυριαρχεί το μυαλό, υπολογίζουμε το βάρος μας και σπαζοκεφαλιάζουμε να βρούμε τρόπο για να πετάξουμε. Το αεροπλάνο είναι έργο του μυαλού· η μουσική του Μπαχ έργο της ψυχής. Η μεγάλη τέχνη, πάντως, δεν είναι απαραίτητα έργο της ψυχής.

Taschen [via FAQ 38]