Λένα Πλάτωνος - Καβάφης - 13 τραγούδια (Inner Ear, 2010)

Έχω ακούσει περισσότερη μελοποιημένη ποίηση στη ζωή μου παρά οτιδήποτε άλλο θα ήθελα ή ίσως θα έπρεπε(;). Κάτι η εμμονή μου με το γράψιμο (ότι αποτελεί την ύψιστη μορφή τέχνης, ειδικά η ποίηση), κάτι που είχα πειστεί για καιρό ότι η μουσική οφείλει να συνοδεύεται ισοδύναμα από τον στίχο, εν πάση περιπτώσει, όποιος μελοποιούσε κάποιον Έλληνα ποιητή θεωρούσα υποχρέωσή μου να τον ακούσω. Κάπως έτσι ασχολήθηκα με πολλές δεκάδες έργα που ουσιαστικά ακολούθησαν το δρόμο που άνοιξε ο Θεοδωράκης το '58/'60 με τον οριακό για την ελληνική δισκογραφία δίσκο του, Επιτάφιος.

Το να μεταφέρεις κομμάτια από το ποιητικό σύμπαν ενός ποιητή στο τραγούδι είναι τρομερά δύσκολη υπόθεση, την οποία θα ήταν καλύτερα για όλους μας να μην την αναλάμβαναν τόσο συχνά οι μουσικοί στην Ελλάδα -ειδικά κάποιους ποιητές. "Μα γιατί;" θα πείτε. Ο τρόπος που το βλέπω είναι ο εξής: η ποίηση είναι μία κατεξοχήν προσωπική υπόθεση. Μετά όλα τα υπόλοιπα. Οπότε, για να μπορέσει ένας συνθέτης να μελοποιήσει κάποιον ποιητή, ένα από τα δύο μπορούν να συμβούν -και τίποτε άλλο: είτε θα μας παρουσιάσει ρυθμούς που είχες την υποψία ότι τους ήξερες από τη στιγμή ακόμη που διάβασες τα ποιήματα και τώρα ακούγονται σαν μία φυσική συνέχεια του γραπτού λόγου (όπως έκανε ο Θεοδωράκης στον Επιτάφιο ή/και ο Μικρούτσικος στο Σταυρό του Νότου), είτε θα μας παρουσιάσει τοπία και εκφάνσεις του ποιητή που ποτέ δεν είχες δει ως τώρα (όπως έκανε ο Χατζιδάκις στον Μεγάλο Ερωτικό ή/και ο Σιγανίδης στο έργο του Σαχτούρη). Ο Καβάφης της Πλάτωνος φοβάμαι πως δεν κατορθώνει τίποτε από τα δύο. Ίσως γιατί δεν προσπαθεί καν.

Καταρχήν δεν πρόκειται για 13 τραγούδια. Ούτε το αποτέλεσμα έχει καμία ιδιαίτερη σχέση με την electronica. Όχι φυσικά πως αυτές οι παρατηρήσεις δικαιολογούν το αποτέλεσμα (αλλά πρέπει να ειπωθούν). Ο δίσκος αφήνει την εντύπωση μίας αυθαίρετης προσέγγισης και κατόπιν παρουσίασης του καβαφικού σώματος, με υπερβολές που ξενίζουν και στήσιμο που αφαιρεί όλη του τη μαγεία και την αμεσότητα. Η φωνή του Παλαμίδα διασώζεται κάπως, αλλά δεν κατορθώνει να δώσει υπόσταση σε ένα σύνολο που ηχεί παράταιρα και εμφανίζεται σαφώς κατώτερο της αποστολής του.

Εύκολα θα μπορούσε να πιθανολογήσει κανείς ότι κάτι τέτοιο είναι συνηθισμένο στα πρωτοποριακά έργα, πως δεν αναγνωρίζονται στην εποχή τους αλλά χρειάζονται χρόνο να αφομοιωθούν κτλ., ωστόσο φοβάμαι πως δεν έχουμε να κάνουμε με μία τέτοια περίπτωση. Ο χρόνος βεβαίως θα μιλήσει για τα πάντα, αλλά τη λέξη πρωτοποριακό μάλλον δεν θα πρέπει να την χρησιμοποιήσουμε. Πρόκειται μήπως για ένα έργο που μπορεί να δέσει υποκειμενικά τον ακροατή στο μουσικό του κόσμο και να διαφυλλάξει μία ιδιαίτερη σχέση μαζί του; Εδώ φυσικά θα κληθεί να μιλήσει ο καθένας προσωπικά, αλλά θα στοιχημάτιζα πως όχι. Πλην εξαιρέσεων και ακροατών «έτοιμων από καιρό» δηλαδή, πιθανολογώ πως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να λειτουργήσει.

Όπως μου είπε και ένας άνθρωπος περισσότερο σοφός από μένα (ο οποίος λάτρεψε το δίσκο και την παράσταση), "στην τέχνη ποτέ να μη σου αρκεί τι λένε οι άλλοι". Ο Καβάφης είναι πιθανότατα ο σπουδαιότερος των ποιητών μας (μαζί -ίσως- με τον Σολωμό). Ένας δίσκος της Λένας Πλάτωνος με 13 ποιήματά του δεν μπορεί παρά να είναι ριψοκίνδυνη εμπειρία. Ακούστε τον και βγάλτε τα συμπεράσματά σας.

(*παρότι είναι μία αηδία και μισή να βάζουμε αστεράκια δίπλα από έργα τέχνης οι ψυχαναγκασμοί είναι ψυχαναγκασμοί και ως τέτοιοι πρέπει να γίνονται ανεκτοί, οπότε για τον συγκεκριμένο δίσκο σημειώσαμε...)

2/5