A book, a movie and an old record (2/52)

Φίοντορ Ντοστογιέφσκι
Οι Δαιμονισμένοι
Μυθιστόρημα, 1871
Ίνδικτος 2007
σελίδες 1264, €22,5

-Μαϊμού, πας με τα νερά μου για να με υποτάξεις. Πάψε, δεν θα καταλάβεις τίποτα. Αν δεν υπάρχει Θεός, εγώ είμαι ο Θεός.
-Ναι, αυτό το σημείο δεν μπόρεσα να το καταλάβω ποτέ: γιατί είστε Θεός;
-Αν ο Θεός υπάρχει, η βούληση είναι δική του και δεν μπορώ να απαλλαγώ από αυτή. Αν δεν υπάρχει, η βούληση είναι δική μου, κι υποχρεούμαι να εκφράσω το αυτεξούσιό μου.
-Αυτεξούσιο; Και γιατί υποχρεούστε;(...)
-Είμαι υποχρεωμένος να εκφράσω την απιστία μου(...). Για μένα δεν υπάρχει υψηλότερη ιδέα από το ότι δεν υπάρχει Θεός. Αυτό λέει η ανθρώπινη ιστορία. Το μόνο που έκανε ο άνθρωπος είναι ότι επινόησε τον Θεό, για να μπορέσει να ζήσει χωρίς να σκοτώσει τον εαυτό του, σ΄αυτό συνίσταται όλη η ανθρώπινη ιστορία μέχρι τώρα. Εγώ είμαι ο μοναδικός στην παγκόσμια ιστορία που δεν θέλησε να επινοήσει τον Θεό. Ας το μάθουν μια για πάντα.

Ο Κυρίλλοφ αφορίζει τα πάντα για να γίνει τίποτα, έτσι ώστε το τίποτα να αποκτήσει τα πάντα. Τραγικά τα μονοπάτια του μυαλού και σίγουρα τα αδιέξοδα των μηδενιστών. Όπως μαρτυρά και το χωρίο της Βίβλου πριν την αρχή του βιβλίου (Λουκάς, κεφ. 6, παρ.32-37), οι δαιμονισμένοι χοίροι σώζονται μόνο πέφτοντας στον γκρεμό. Αυτό πίστευε και στα γεράματά του ο Ντοστογιέφσκι (στα νιάτα του έκανε ακριβώς το ανάποδο, γι΄αυτό συνελήφθει και καταδικάστηκε σε θάνατο) και έγραψε αυτό το βιβλίο για να προειδοποιήσει τους δυτικιστές για την μοίρα που τους περίμενε. Ο κανονικός τίτλος είναι Δαίμονες, αλλά χάθηκε κάπου στις μεταφράσεις...
Θεωρείται το πλεον πολιτικό-προφητικό βιβλίο του και είναι ιδιαίτερα αγαπημένο, χωρίς ωστόσο να είναι και το καλύτερό του κατά την γνώμη μου, στηρίζοντας την δύναμή του -πού αλλού;- στους παράφορα παθιασμένους ήρωές του και την φλογερή αντιπαράθεση των ιδεών τους. Το πρωτοδιάβασα 17 χρονών (σε μετάφραση Άρη Αλεξάνδρου) και μου φάνηκε οικείο, πολύ περισσότερο από τις αηδίες που μου προσέφερε η “δωρεάν” “παιδεία” μας, το ξαναδιάβασα φοιτητής (σε μία άσχετη μετάφραση) και ξανά αυτή την εβδομάδα από την μετάφραση της Ελένη Μπακοπούλου (άξια όλα τα συγχαρητήρια). Τα πάντα έχουν γραφτεί για αυτό το βιβλίο, εγώ να πω απλώς ότι αν κάποιος δεν έχει γνωρίσει τον Ντοστογιέφσκι, αυτή η επανέκδοση των απάντων του είναι μία τέλεια ευκαιρία (κυκλοφορεί επίσης ο Ηλίθιος, ενώ τέλη του χρόνου θα είναι έτοιμο και το Υπόγειο).


Andrei Tarkovsky
Stalker, 1979
168 λεπτά
Ασπρόμαυρη και Έγχρωμη













Ο Στάλκερ δεν είναι απλή ταινία. Ένας συγγραφέας και ένας επιστήμονας εμπιστεύονται τη ζωή τους σε έναν άγνωστο οδηγό (στάλκερ) για να τους περάσει κρυφά μέσα από την απόκοσμη και στρατιωτικά φυλασσόμενη Ζώνη στο Δωμάτιο, το μέρος που πραγματοποιούνται όλες οι ευχές. Όσοι προσπάθησαν να βρουν αναλογίες στο Δωμάτιο ως Θεό και της μυστήριας Ζώνης ως Παράδεισος, γελάστηκαν οικτρά. Κι όσοι πιστεύουν ότι μπορούν να εξηγήσουν τον Θεό (ή ακόμη περισσότερο να τον ξεγελάσουν) με ανθρώπινους όρους και τεχνικές, τους περιμένει μερτικό που δεν το λογαριάζουν. Ακόμη μεγαλύτερη θα είναι η τιμωρία για εκείνους που θα δουν την ταινία για να πάρουν απαντήσεις. Γιατί το νωχελικό αυτό ταξίδι του Ταρκόφσκι από το μακρινό πια 1979 τελειώνει εκεί ακριβώς που ο θεατής του αρχίζει να κοιτάζεται στον καθρέφτη.




Keith Jarrett
The Köln Concert
Jazz
ECM, 1975












Στις 24 Ιανουαρίου 1975 ο Keith Jarrett ανέβηκε αργοπορημένος και καταπονημένος στην όπερα της Κολoνίας για να δώσει μία ακόμη παράσταση σόλο πιάνο. Τα επόμενα εξήντα λεπτά ήταν μία ωδή στην καλλιτεχνική ελευθερία. Ο Jarrett ξεκίνησε να παίζει κάτι που δεν το είχε ξαναπαίξει ποτέ και περιπλανήθηκε μαζί του για μία ολόκληρη ώρα. Σε πολλά σημεία ενώνεται με τη μουσική τόσο πολύ που ακούγονται λέξεις έκστασης (ξεχάστε το... ψιθύρισμα του Glen Gould). Το κοινό τρελάθηκε πραγματικά και φώναξε για encore, στο οποιο ο Jarrett προσπάθησε να θυμηθεί ένα από τα μοτίβα που είχε μόλις αναπτύξει... Η φήμη της εμφάνισης αυτής μετετράπη σε πίεση για μία κανονική κυκλοφορία, αλλά ο συνθέτης δήλωσε ότι η μουσική αυτή ήταν ένας αυτοσχεδιασμός της βραδιάς “and should go as quickly as it comes." Ευτυχώς όμως για όλους εμάς που δεν ήμασταν παρόντες το 1975, η παράσταση είχε ηχογραφηθεί.